AMTMANN Kielland
Amtmannen på Molde var en av de første som reagerte på nyheten om Ålesunds Brann. Lørdag morgen, bare timer etter at Brannen brøt ut, mottok han følgende budskap fra Aalesunds magistrat og byfogd Anton J. Rønneberg:
"Hele byen brænder, begrænsning umulig. Rasende storm. Intet menneskeliv gaaen, saavidt vides. Mangler det nødvendigste af klær og mad."
Kielland satte i gang de tiltak han fant nødvendig; han beordret bakerne til å sende alt ferdig brød ned til kaia, apoteket skulle pakke medisiner, det ble ordnet med smør og melk, ullvarer ble pakket, og telegrafstasjonen måtte klargjøre apparater for turen til Ålesund. Klokka 10.40 sendte amtmannen iltelegram til Justisdepartementet i Kristiania der han formidlet budskapet om Brannen fra magistrat Rønneberg. Kielland telegraferer videre:
"Ved opnaaet midlertidig telefonforbindelse har jeg faaet oplyst at begge apothek, kirken og telegrafstationen er brændt. Saasnart dampskib kan opdrives afreiser jeg med levnetsmidler, beklædningsgjenstande og medicin som kan opdrives her for statens regning."
Og klokka ett lørdag legger han ut fra Molde med D/S "Rauma", og drøye tre timer senere kommer han som førstemann frem til Ålesund med nødhjelp. Ilden raser fortsatt i de indre bydelene når Kielland starter lossingen på Skansekaia.
Å komme seg ut på Skansekaia fra de andre bydelene var så å si umulig på dette tidspunktet, det ulmet og brant i tomtene gjennom hele Toldbodgaten (dagens Kongens gate). Det var derfor forholdsvis få mennesker som møtte Kielland på kaia, men når utdelingen av brød, melk og smør ble satt i gang spredte ryktet seg, og utover natten kom flere og flere for å få mat.
Laurdag morgon den 23. januar 1904 kima telefonen heftig i amtmannsbustaden i Molde. Amtmannen sjølv, Alexander L. Kielland, lyfte raskt av røret, og fekk den dramatiske meldinga frå Ålesund: "Ildebrand udbrød inat kl. 2 i vestre ende af byen, begrænsning umulig. Rasende storm. Intet menneskeliv gaaen, saavidt vides. Mangler det nødvendige af klær og mad."
Kielland kom seg i ytterkleda det raskaste han vann, og la i veg til byen.
Her gjekk han først innom bakeria, og gav bakarane ordre om straks å frakte alt ferdig brød ned på hamna, og, "uden Stans", setje i gang med å bake meir. Apotekaren fekk beskjed om å pakke ned så mykje medisin som råd, og sende av garde. Smør, mjølk og ullklede vart også samla inn.
Varer for til saman 12 000 kroner vart så lasta om bord i DS "Rauma", ein rutebåt som høyrde til Det Romsdalske Dampskibsselskab. "Rauma" la frå kai klokka eitt om ettermiddagen, og var framme ved Skansekaia i Ålesund om lag tre timar seinare; som det første av dei mange hjelpeskipa som etter kvart kom til den brende byen. Pakkhusa på Skansekaia var blant dei få bygningane i sentrum som var uskadde, så staden vart base for utdelingsarbeidet dei første dagane etter brannen.
Dei fleste som har skildra hjelpearbeidet etter bybrannen i 1904 har gått ut i frå at amtmannen også var med «Rauma» på turen til Ålesund. Men var han det, eller kan det vere at han i staden kom hit med ein annan rutebåt, nemleg DS «Nordfjord», om lag på same tid? Nokre kjelder peikar nemleg i ei slik retning:
I eit brev til Justisdepartementet to dagar etter at han er komen til Ålesund, omtalar Kielland sjølv DS "Nordfjord", «som jeg havde taget i Molde".
At det var rutebåten "Nordfjord" som frakta Kielland til Ålesund, kjem også fram i Tor Obrestad sin biografi om han. Obrestad skildrar eit møte mellom Kielland og ein annan forfattar, Peter Rosenkrantz Johnsen (1857 – 1929), på kaia i Molde denne laurdagsmorgonen. Truleg er det Johnsen si eiga forteljing som Obrestad her har gjeve att:
-Aalesund brenner, sa Kielland, nu beslaglegger vi et dampskib sammen.
Ved kaia får dei auge på DS "Nordfjord", med ein mann om bord:
-Er De kaptein her? spør Kielland.
-Det er jeg.
-I kongens navn beslaglegger jeg Deres skib (...)
-Det går ikke, for jeg har kreaturer om bord, som skal til Haram.
-Nu, så får De slippe kreaturene iland. Her er ingen annen utvei."
Kielland og Rosenkrantz Johnsen kjem etter kvart om bord, og vel nede i salongen møter dei ein kar som sit og hutrar og frys, og som er synleg rusa.
-Er De los De, far min? spør han.
-Gjerne det, svarar amtmannen. Drikker De en dram? Se her skal De få et glass Martell.
Så då «Nordfjord» legg frå kai kort tid etter, har stemninga i salongen vorte rett så gemyttleg.
Eit glas vert til fleire, og etter kvart vert karen kranglevoren, og eglar seg meir og meir inn på amtmannen. Då dei skal til å ete, set han seg frimodig ned på heidersplassen, ved bordenden. Då mister Kielland tolmodet, og fyrer laus med eit mynde som får mannen til å bleikne:
"Denne dampbåt skulle egentlig gå til Haram med kreaturer, og viss De ikke oppfører Dem ordentlig, lar jeg Demsette i land på Haram og fører Dem til fjøset."
Etter ein slik reprimande fell mannen saman, og vert vennleg og sentimental resten av turen.